Чўл жуда нозик машина. Номутаносиблик бу тизимни йўқ қилиш билан чегараланади. Кўп ҳолларда чўл экотизимларининг деградацияси назорациз яйловлардан келиб чиқади, бу "ҳаддан ташқари яйлов" сўзига тенг.
Нима бўляпти?
Одамлар чорва молларини боқадилар. Суғориш тешиклари яқинида ўтлаш. Ҳовузлар одатда тирик аҳолига яқин жойлашган. Суғориш жойлари бўлмаган жойда чорва моллари олиб кетилмайди. Кўпинча, узоқ жойларда суғориш тешиклари ишламайди, чунки эрдан сувни кўтаришнинг ҳеч қандай усули йўқ. У эрда дизел двигател ва генераторни ташиш қийин, уни ҳимоя қилиш ҳақиқий эмас. Чунинг учун барча чорва моллари аҳоли пунктлари яқинида жойлашган суғориш жойлари атрофида боқилади. Чу сабабли, суғориш қудуқлари атрофидаги барча чўл яйловлари йиқилиб, деградацияга учради. Улар шунчаки бундай босимдан қутула олмайдилар. Жуда кўп чорва моллари. Олис яйловлар эса ёмонлашмоқда, чунки яйлов йетарли эмас. Илгари бу яйловни ёввойи туёқлилар қилган. Аммо уларнинг ҳаммаси нобуд бўлгач, чорва моллари чекка ҳудудларга бормай қолса, у эрда яшовчи ўсимлик жамоалари ҳам таназзулга юз тутди. Чунки улар янгиланиш ва ривожланиш учун чекланган яйловга муҳтож. Туёқлилар ва ўсимликлар биргаликда мувозанатли механизм, симбиозни ҳосил қилади.
Нима қилиш мумкин?
Чорва молларини яйловлар бўйлаб бир оз тенгроқ тақсимлаш учун масофавий суғориш жойлари тикланиши мумкин. Бу юкни янада тенг тақсимлайди.
Буни қандай қилиш керак?
Сувни арзон ва анъанавий энергия - электр ёки углеводород ёқилғиси билан таъминламасдан кўтариш механизмларини ишлаб чиқиш керак. Бу энергия мавжуд эмас. Чамолдан ёки қуёшдан ёки мавжуд бўлган мушак тортишидан автоматик равишда ишлайдиган қурилмаларни ўйлаб топиш керак.
Чунинг учун биз кичик бир таклиф билан чиқдик. Биз талабалар ташкилоти тимсолида иқтидорли ёшлар ўртасида танлов ташкил эта оладиган ва ўтказа оладиган ҳамкор топамиз деган умиддамиз. Бу ҳозирча муҳокама қилинадиган ғоя бўлиб, қўмитамиз томонидан маъқулланмаган. Аммо бу фикр мавжуд. Чунинг учун биз иқтидорли ёшларимизга мурожаат қиламиз. Ким журъат қилади?
